เมื่อวันที่อังคารที่ ๒๕ พฤศจิกายน ๒๕๖๘ พลอากาศตรี พฤทธิ์ ตึกสุอินทร์ รองเจ้ากรมยุทธศึกษาทหารอากาศ (สายงานบริหาร) พร้อมด้วย นาวาอากาศเอก พิสุทธิพงศ์ ศรีชูรส รองเสนาธิการ กรมยุทธศึกษาทหารอากาศ (สายงานการศึกษา) และคณะผู้บังคับบัญชา วิทยาลัยการทัพอากาศ อาจารย์ให้การต้อนรับ พลอากาศเอก ประภาส สอนใจดี ผู้ช่วยผู้บัญชาการทหารอากาศ (สายงานกิจการพิเศษ) ให้เกียรติบรรยายพิเศษแก่ นักศึกษาหลักสูตรการทัพอากาศ รุ่นที่ ๖๐ จำนวน ๘๗ นาย ณ ห้องบรรยาย วิทยาลัยการทัพอากาศ กรมยุทธศึกษาทหารอากาศ โดยบรรยายในหัวข้อ “การคิดเชิงวิพากษ์” (Critical Thinking) ซึ่งเป็นทักษะสำคัญของผู้นำและนักยุทธศาสตร์ในยุคข้อมูลหนาแน่นและสถานการณ์ความมั่นคงซับซ้อน
การบรรยายมีวัตถุประสงค์เพื่อเสริมสร้างความรู้ ความเข้าใจ และพัฒนาทักษะการวิเคราะห์เชิงลึกให้แก่ผู้เข้ารับการศึกษา เพื่อให้สามารถนำไปใช้ในการปฏิบัติหน้าที่ในระดับยุทธการและยุทธศาสตร์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
พลอากาศเอก ประภาส สอนใจดี เน้นย้ำว่า Critical Thinking ไม่ใช่การคิดเชิงวิชาการ แต่เป็น “เข็มทิศ” ของผู้นำ ในยุคที่ต้องเผชิญกับข้อมูลจำนวนมาก (Information Overload) การตัดสินใจที่กดดันด้านเวลา และภัยคุกคามรูปแบบใหม่หลากมิติ สาระสำคัญ มีดังนี้
๑. ความหมายของ Critical Thinking “คิดให้มีเหตุผล ไม่ใช่คิดให้เยอะ”
Critical Thinking คือกระบวนการคิดอย่างเป็นระบบ เพื่อค้นหาความจริง ไม่ใช่การจับผิด ใช้ฐานข้อมูล ข้อเท็จจริง และเหตุผลมากกว่าอารมณ์ โดยประกอบด้วย ๖ ขั้นตอน ได้แก่
๑. ระบุปัญหาให้ชัด
๒. เก็บข้อมูลจากหลายแหล่ง
๓. วิเคราะห์อย่างเป็นกลาง
๔. ประเมินความน่าเชื่อถือ
๕. ตัดสินใจบนเหตุผล
๖. ทบทวนเพื่อพัฒนาต่อเนื่อง
๒. เครื่องมือสำคัญ – 4C Cognitive Filter
กรอบความคิดที่ช่วยให้การใช้ AI มีคุณภาพและรับผิดชอบ ประกอบด้วย
Clarify – Collect & Compare – Critique – Create
โดยเน้นให้มนุษย์เป็นผู้ตรวจสอบ ปรับใช้ และสร้างคุณค่าในบริบทจริง
๓. แนวคิด “AI Draft – Human Craft”
AI ช่วยเพิ่มความเร็ว แต่ “มนุษย์” คือผู้กลั่นกรองความหมาย ความถูกต้อง และความชอบธรรม เหมาะอย่างยิ่งกับงานด้านยุทธศาสตร์ ข่าวกรอง และการสื่อสารเชิงยุทธศาสตร์
๔. Strategic Communication (StratCom)
การบูรณาการคำพูด การกระทำ ภาพลักษณ์ และเครื่องมือภาครัฐเพื่อกำหนด Narrative และควบคุมการรับรู้ของสังคมโลก หัวใจหลัก ได้แก่
• Alignment: คำพูดต้องสอดคล้องกับการปฏิบัติ
• One Voice: รัฐ–กองทัพ–ประชาชน ต้องสื่อสารในทิศทางเดียว
• Integration: วางแผนควบคู่ไปกับยุทธศาสตร์ตั้งแต่ต้น
๕. การประยุกต์ใช้ในระดับยุทธศาสตร์
• แยก “ภัยจริง” ออกจาก “ภัยรับรู้” โดยใช้ข้อมูลข่าวกรองหลายมิติ
• การลำดับความสำคัญในงานยุทธศาสตร์ (Important vs. Urgent)
• การสื่อสารในภาวะวิกฤต ต้องชัดเจน ไม่คาดเดา
• การวิเคราะห์การใช้ทรัพยากรตามหลัก Ends–Ways–Means และความเสี่ยง
๖. Mindset ของผู้นำที่มี Critical Thinking
ผู้นำต้องมุ่งหาคำถามที่ดี ฟังอย่างเปิดใจ ตัดสินใจจากข้อมูล มองภาพรวมอย่างเป็นระบบ และ “คิดให้ลึกก่อนลงมืออย่างรวดเร็ว” (Think slow to act fast)
(right)ท้ายสุด พลอากาศเอก ประภาสฯ เน้นย้ำว่า Critical Thinking คือกุญแจของผู้นำยุทธศาสตร์ยุคใหม่ ผู้ที่มีทักษะนี้จะ
• ตัดสินใจได้แม่นยำขึ้น
• สั่งการได้ชัดเจนขึ้น
• สื่อสารได้มีพลังมากขึ้น
• นำพาหน่วยและประเทศไปในทิศทางที่ถูกต้องได้ดียิ่งขึ้น
พร้อมทิ้งท้ายด้วยประโยคสำคัญว่า
“Direction is more important than speed but Critical Thinking ensures the right direction.”
